درس خارج فقه 96-97 جلسه 30
بسم الله الرحمن الرحیم
جلسه سی ام درس خارج فقه (طهارت)
مسألة 7: «العیون الّتی تنبع فی الشتاء مثلاً وتنقطع فی الصیف یلحقها الحکم فی زمان نبعها»
چشمهها معمولاً در زمستان شروع میکنند به جوشش و در تابستان به خاطر مصرف زیاد متوقف میشوند. در اینجا معلوم است که در مساله آب جاری، زمانی به آن آب جاری اطلاق میشود که جوشش داشته باشد. وگرنه اگر جوشش نداشته باشد، به آن آب جاری اطلاق نمیشود. لذا حکم آب راکد بر آن اطلاق میشود، برای اینکه حکم تابع موضوع است. اگر عنوان جاری صادق باشد، حکم بر آن بار میشود. البته ملاک در آن این است که ماده داشته باشد. لذا بیان کردیم که استمرار و دوام در نبع لازم نیست و زمانی که جوشش میکند و به ماده وصل است، جاری است. وگرنه راکد است. پس حکم دائر مدار صدق موضوع و عدم صدق موضوع است. این مسأله بحث چندانی ندارد و دلیلش هم همان روایاتی است که در جلسات قبل بیان شده است.
مسألة 8: «إذا تغیّر بعض الجاری دون بعضه الآخر فالطرف المتّصل بالمادّة لا ینجس بالملاقاة، وإن کان قلیلاً والطرف الآخر حکمه حکم الراکد إن تغیّر تمام قطر ذلک البعض المتغیِّر، وإلاّ فالمتنجّس هو المقدار المتغیّر فقطّ، لاتّصال ما عداه بالمادّة»
آب جاری که به ماده وصل است را، اگر سه قسمت کنیم؛ قسمت اول، آن است که به ماده وصل است، قسمت وسط و قسمت متأخر دارد. از طرفی میدانیم که آب هر چه باشد، چه جاری باشد و چه بئر باشد، وقتی به احد اوصاف سهگانه تغییر کند، به نجاست نجس میشود. بر حسب اتفاق در این تقسیماتی که بیان کردیم، قسمت وسط آن با نجاست تغییر پیدا کرده و رنگ آن عوض شده است، در اینجا حکم آن چه صورتی دارد؟
اینجا مرحوم سید میفرماید: در اینجا حکم راکد را دارد، چون از ماده منفصل شده است، بنابراین منفعل میشود و نجس است. مرحوم صاحب جواهر این حرف مرحوم سید را قبول ندارد و میگوید: آیا عنوان جاری بر آن صادق است یا خیر؟ در اینجا میخواهند بفرمایند خلاصه اینکه به ماده وصل است و عرف هم همین را میگوید و آب جاری هم بر آن صدق میکند. پس نمیتوانیم حکم کنیم به منفعل شدن آب متأخر، چون آب متأخر جاری، غیر متغیّر است. ممکن است کسی بگوید آنی که حائل شده و آبی که متوسط است، احتمال دارد داخل آب جاری نباشد و اگر این طور باشد، میخواهند بفرمایند در اینجا اینها با هم تعارض دارد، اگر تعارض کنند یکی ساقط میشود و باید سراغ قاعده طهارت برویم.
مثل اینکه بحث در اینجا این است که، در باب حکم به اعتصام در آب جاری است و اینکه آیا عنوان جاری، ملاک است یا عنوان داشتن ماده ملاک است؟ ماده معنایش این است که وقتی آب را میکشید، جایش پُر شود. چه به فوران باشد و چه به ترشح کردن باشد. اگر مقصود از آب جاری این مطلب که گفتیم باشد، آن وقت آب متأخر لازمهاش این است که منقطع شده باشد از ماده، چون این وسط فاصله شده است. پس حکم میشود به انفعال و مثل آب قلیل راکد میشود، چون در اینجا آب متوسط متغیّر است و حائل شده است.
شاید کسی بگوید که احتمال میدهیم که در اینجا نص مجمل است و ما باید رجوع کنیم به عمومات، مثل قاعده طهارت و روایت «خلق الله الماء طهورا لاینجسه شی ء الا ما غیر لونه او طعمه او رائحته»، پس لازم میآید طهارت آب قسمت متأخر، برای اینکه نص مجمل است.
جواب این حرف این است که ما یک عامی داریم و حدیث شریف که فرمودند «اذا کان الماء قدر کر لم ینجسه شیء» و مخصص و مفهومش این است که اگر آب به قدر کُر نرسد، با یک شی نجس میشود. در اینجا مخصص این است که آب جاری اگر چه قلیل باشد، و به قدر کُر نباشد نجس میشود. مگر آنکه تخصیص خورده باشد. گفتیم که نجس نمیشود، چون به ماده وصل است. بر فرض اینکه جایی یک مقدار متیقن داریم و یک مقدار آبی داریم که غیر متیقن است، مثل آب متأخر در مانحن فیه، که نمیدانیم در اینجا استصحاب کنیم همان حکم مخصص را(حکم مخصص این است که آب جاری قلیل منفعل نمیشود) و یا اینکه رجوع کنیم به حکم عام. مرحوم خوئی میفرمایند باید رجوع کرد به حکم عام، یعنی اگر آب به قدر کُر برسد، نجس نمیشود و اگر به قدر کُر نرسد، نجس میشود و در اینجا قسمت متأخر این است که به قدر کُر نیست، بنابراین حکم آب قلیل جاری میشود.
مرحوم خوئی در کتاب تنقیح جلد 1 ص 148 میفرمایند در اینجا مطلقا میتوانیم به عام رجوع کنیم و عبارت مرحوم خوئی این است که «و الذي يسهّل الخطب عدم إجمال المخصص بوجه لأن الصحيحة بصدرها و ذيلها دلت على ان المناط في الاعتصام هو اتصال الماء بالمادة، و هذا غير صادق على الماء المتأخر عن المتغير كما عرفت هذا كله على الأول»
میفرمایند اصلاً مخصص در اینجا مجمل نیست. روایت ابن بزیع راجع به ماء البئر هم، اول تا آخرش تعلیل این بود که «بأن له ماده»، یعنی این روایت با این تعلیل صادق بر مانحن فیه نیست.
دانلود فایل صوتی از طریق بارکد
[QR size=”150×150″ link=”yes”]http://www.m-h-mokhtari.com/wp-content/uploads/2018/07/دی-16فقه.mp3[/QR]
دانلود پی دی اف از طریق بارکد
[QR size=”150×150″ link=”yes”]http://www.m-h-mokhtari.com/wp-content/uploads/2018/07/30.pdf[/QR]
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.