درس خارج فقه 96-97 جلسه 30

بسم الله الرحمن الرحیم

جلسه سی ام درس خارج فقه (طهارت)

مسألة 7: «العیون الّتی تنبع فی الشتاء مثلاً وتنقطع فی الصیف یلحقها‏‎ ‎‏الحکم فی زمان نبعها»

چشمه­ها معمولاً در زمستان شروع می­­کنند به جوشش و در تابستان به خاطر مصرف زیاد متوقف می­شوند. در اینجا معلوم است که در مساله آب جاری، زمانی به آن آب جاری اطلاق می­شود که جوشش داشته باشد. وگرنه  اگر جوشش نداشته باشد، به آن آب جاری اطلاق نمی­شود. لذا حکم آب راکد بر آن اطلاق می­شود، برای اینکه حکم تابع موضوع است. اگر عنوان جاری صادق باشد، حکم بر آن بار می­شود. البته ملاک در آن این است که ماده داشته باشد. لذا بیان کردیم که استمرار و دوام در نبع لازم نیست و زمانی که جوشش می­کند و به ماده وصل است، جاری است. وگرنه راکد است. پس حکم دائر مدار صدق موضوع و عدم صدق موضوع است. این مسأله بحث چندانی ندارد و دلیلش هم همان روایاتی است که در جلسات قبل بیان شده است.

مسألة 8: «إذا تغیّر بعض الجاری دون بعضه الآخر فالطرف المتّصل بالمادّة‏‎ ‎‏لا ینجس بالملاقاة، وإن کان قلیلاً والطرف الآخر حکمه حکم الراکد إن تغیّر‏‎ ‎‏تمام قطر ذلک البعض المتغیِّر، وإلاّ فالمتنجّس هو المقدار المتغیّر فقطّ، لاتّصال‏‏ ‎‏ما عداه بالمادّة»

آب جاری که به ماده وصل است را، اگر سه قسمت کنیم؛ قسمت اول، آن است که به ماده وصل است، قسمت وسط و قسمت متأخر دارد. از طرفی می­دانیم که آب هر چه باشد، چه جاری باشد و چه بئر باشد، وقتی به احد اوصاف سه­گانه تغییر کند، به نجاست نجس می­شود. بر حسب اتفاق در این تقسیماتی که بیان کردیم، قسمت وسط آن با نجاست تغییر پیدا کرده و رنگ آن عوض شده است، در اینجا حکم آن چه صورتی دارد؟

اینجا مرحوم سید می­فرماید: در اینجا حکم راکد را دارد، چون از ماده منفصل شده است، بنابراین منفعل می­شود و نجس است. مرحوم صاحب جواهر این حرف مرحوم سید را قبول ندارد و می­گوید: آیا عنوان جاری بر آن صادق است یا خیر؟ در اینجا می­خواهند بفرمایند خلاصه اینکه به ماده وصل است و عرف هم همین را می­گوید و آب جاری هم بر آن صدق می­کند. پس نمی­توانیم حکم کنیم به منفعل شدن آب متأخر، چون آب متأخر جاری، غیر متغیّر است. ممکن است کسی بگوید آنی که حائل شده و آبی که متوسط است، احتمال دارد داخل آب جاری نباشد و اگر این طور باشد، می­خواهند بفرمایند در اینجا اینها با هم تعارض دارد، اگر تعارض کنند یکی ساقط می­شود و باید سراغ قاعده طهارت برویم.

مثل اینکه بحث در اینجا این است که، در باب حکم به اعتصام در آب جاری است و اینکه آیا عنوان جاری، ملاک است یا عنوان داشتن ماده ملاک است؟ ماده معنایش این است که وقتی آب را می­کشید، جایش پُر شود. چه به فوران باشد و چه به ترشح کردن باشد. اگر مقصود از آب جاری این مطلب که گفتیم باشد، آن وقت آب متأخر لازمه­اش این است که منقطع شده باشد از ماده، چون این وسط فاصله شده است. پس حکم می­شود به انفعال و مثل آب قلیل راکد می­شود، چون در اینجا آب متوسط متغیّر است و حائل شده است.

شاید کسی بگوید که احتمال می­دهیم که در اینجا نص مجمل است و ما باید رجوع کنیم به عمومات، مثل قاعده طهارت و روایت «خلق الله الماء طهورا لاینجسه شی ء الا ما غیر لونه او طعمه او رائحته»، پس لازم می­آید طهارت آب قسمت متأخر، برای اینکه نص مجمل است.

جواب این حرف این است که ما یک عامی داریم و حدیث شریف که فرمودند «اذا کان الماء قدر کر لم ینجسه شیء» و مخصص و مفهومش این است که اگر آب به قدر کُر نرسد، با یک شی نجس می­شود. در اینجا مخصص این است که آب جاری اگر چه قلیل باشد، و به قدر کُر نباشد نجس می­شود. مگر آنکه تخصیص خورده باشد. گفتیم که نجس نمی­شود، چون به ماده وصل است. بر فرض اینکه جایی یک مقدار متیقن داریم و یک مقدار آبی داریم که غیر متیقن است، مثل آب متأخر در مانحن فیه، که نمی­دانیم در اینجا استصحاب کنیم همان حکم مخصص را(حکم مخصص این است که آب جاری قلیل منفعل نمی­شود) و یا اینکه رجوع کنیم به حکم عام. مرحوم خوئی می­فرمایند باید رجوع کرد به حکم عام، یعنی اگر آب به قدر کُر برسد، نجس نمی­شود و اگر به قدر کُر نرسد، نجس می­شود و در اینجا قسمت متأخر این است که به قدر کُر نیست، بنابراین حکم آب قلیل جاری می­شود.

مرحوم خوئی در کتاب تنقیح جلد 1 ص 148 می­فرمایند در اینجا مطلقا می­توانیم به عام رجوع کنیم و عبارت مرحوم خوئی این است که «و الذي يسهّل الخطب عدم إجمال المخصص بوجه لأن الصحيحة بصدرها و ذيلها دلت على ان المناط في الاعتصام هو اتصال الماء بالمادة، و هذا غير صادق على الماء المتأخر عن المتغير كما عرفت هذا كله على الأول»

می­فرمایند اصلاً مخصص در اینجا مجمل نیست. روایت ابن بزیع راجع به ماء البئر هم، اول تا آخرش تعلیل این بود که «بأن له ماده»، یعنی این روایت با این تعلیل صادق بر مانحن فیه نیست.

دانلود فایل صوتی از طریق بارکد

[QR size=”150×150″ link=”yes”]http://www.m-h-mokhtari.com/wp-content/uploads/2018/07/دی-16فقه.mp3[/QR]

دانلود پی دی اف از طریق بارکد

[QR size=”150×150″ link=”yes”]http://www.m-h-mokhtari.com/wp-content/uploads/2018/07/30.pdf[/QR]