درس خارج فقه 95-96 جلسه 23

بسم الله الرحمن الرحیم

جلسه بیست و سوم درس خارج فقه

در فقه بحث ما در مسأله 16 بود و بیان شد که اگر زوجه بیاید صداق  و مهریه­ای که بر ذمه زوج بوده را از عهدۀ زوج اسقاط کند و بعد شوهر او را طلاق بدهد قبل از دخول در این حالت زوج می­تواند بر­گردد به زوجه و نصف مهریه را طلب کند و بگیرد. لذا بیان شد که مسأله دو صورت دارد. صورت اوّل این است که صداق دین باشد و صورت دوّم این است که صداق عین باشد. اگر مهریه دین باشد و قبل از دخول، زوجه زوج را ابراء کند و قبل از دخول طلاق بگیرد باید نصف آن را به زوج بدهد و اگر مهریه عین بوده باشد و آن را به زوج بخشیده باشد در اینجا بعد از طلاق باید نصف عین را به زوج بدهد. مشهور معتقدند که زوج می­تواند نصف مهریه را از زوجه مطالبه کند در جایی که دین است و بعضی­ها قائل شدند که زوج نمی­تواند از زوجه مطالبه کند نصف مهریه را.

ادله مشهور: مشهور می­گویند قاعده این طور اقتضاء می­کند چون زوجه به محض عقد مالک تمام مهریه می­شود و بعد به زوج بخشیده و زوج در وقت طلاق می­تواند نصف مهریه را مطالبه کند و فرقی نمی­کند بخشیدن و هبه کردن به شخص ثالث باشد یا اتلاف کند و یا اینکه به زوج ببخشد. آیا قاعده چنین چیزی را اقتضاء می­کند یا خیر؟ به نظر ما مشکل به نظر می­رسد چون اگر اتلاف بخواهد تحقق پیدا کند در صورتی است که به شخص ثالث داده باشد و اگر بخواهد به زوج ببخشد عرف معتقد نیست که اتلاف صورت گرفته است و عرف نمی­پذیرد که بعد از طلاق زوج بیاید به زوجه مراجعه کند و نصف چیزی را که بخشیده بر گرداند و این یک نوع ضرر و زیان به زوجه به حساب می­آید و عقلاء هم این را نمی­پذیرند.

روایاتی در مسأله وجود دارد: یک روایت در وسائل الشیعه آمده است که «الحسین بن سعید عن الحسن عن زرعة بن سماعة قال: سألته عن رجل تزوج جاریة أو تمتع بها ثم جعلته من صداقها فی حل أیجوز له ان یدخل با قبل ان یعطیها شیئا؟ قال: نعم إذا جعلته فی حل فقد قبضته منه، فان خلاها قبل ان یدخل بها ردت المرأة على الزوج نصف الصداق». ( وسائل الشیعه، حدیث 2، باب 41، از ابواب مهور)

این روایت می­گوید که زن باید نصف صداق را به زوج بر گرداند.

روایت دیگر آمده که «أحمد بن محمد بن عیسى عن الحسن بن محبوب عن صالح بن رزین عن شهاب بن عبد ربه قال: سألت ابا عبدالله علیه السلام عن رجل تزوج امرأة على الف درهم فبعث بها الیها فردتها علیه ووهبتها له وقالت انا فیک ارغب منی فی هذه الالف هی لک فقبلها منها ثم طلقها قبل أن یدخل بها قال: لاشی لها وترد علیه خمسمائة درهم». ( وسائل الشیعه، حدیث1، باب 41، از ابواب مهور).

این روایت هم می­گوید زن باید نصف صداق را به زوج بر گرداند گرچه سند این روایت مشکل دارد ولی از نظر دلالت در خصوص دین نیست بلکه در خصوص عین خارجی می­باشد.

روایت دیگر آمده که «وعنه عن محمد بن اسماعیل عن منصور بزرج عن ابن اذینة عن محمدبن مسلم قال: سألت ابا عبدالله علیه السلام عن رجل تزوج امرأة فامهرها الف درهم ودفعها الیها فوهبت له خمسمائة درهم وردتها علیه ثم طلقها قبل ان یدخل بها قال: ترد علیه الخمسمائة الدرهم الباقیة لانها انما کانت لها خمسمائة فوهبتها له وهبتها له ایاها ولغیره سواء.» ( وسائل الشیعه، حدیث 1، باب 35، از ابواب مهور )

این روایت هم می­گوید زن نصف مهریه را باید به زوج بر­گرداند و در اینجا این حدیث هم در خصوص عین است نه دَین و با القاء خصوصیت می­شود در باب دین هم مطرح کرد. منتها بحث دیگری هم مطرح است که ما داریم در جایی صحبت می­کنیم که زوجه مهریه را کلاً ابراء کرده باشد ولی این حدیث در خصوص هبه نصف است ولی تا حدودی می­تواند این کلام ما نحن فیه را شامل شود.

این مسأله در قسمتی بود که مهریه دین باشد امّا در جایی که مهریه عین خارجی باشد و زوجه آن عین را اخذ کرده و بعد آمده به زوج بخشیده و قبل ازاینکه دخول واقع شود زوج او را طلاق داده است در اینجا مشهور ادعای اجماع کردند و گفتند زن باید نصف آنچه را که به زوج بخشیده اگر مثل است مثل آن و اگر قیمی است قیمت آن را به زوج بر گرداند.

در اینجا مشهور ادله­ای را ذکر کردند که یکی اجماع می­باشد که بیان شد ممکن است اجماع مدرکی باشد. دلیل دوّم اینکه روایت در مسأله وجود دارد که قبلاً بیان شد که این روایات در حدیث 1، باب 5، باب 35، و حدیث 1، باب 41،  از ابواب مهور آمده است. دلیل سوّم مقتضای قاعده است که هبه به زوج و هبه به شخص ثالث تفاوتی ندارد و بر اساس قاعده بعد از طلاق، طلاق تنصیف می­کند مهریه را لذا زوج می­تواند به زوجه مراجعه کرده و از او مطالبه کند. خلاصه اینکه مطابق این روایات و ادله فقهی باید حق را به مشهور داد و می­شود به آن  فتوا داد منتها از طرفی هم می­شود احتیاط کرد یعنی احتیاط مستحب است که زوج از زوجه این نصف را نگیرد.

دانلود فایل صوتی از طریق بارکد

[QR size=”150×150″ link=”yes”]http://www.m-h-mokhtari.com/wp-content/uploads/2018/11/feghh-95-23.mp3[/QR]

دانلود پی دی اف از طریق بارکد

[QR size=”150×150″ link=”yes”]http://www.m-h-mokhtari.com/wp-content/uploads/2017/06/fegh-95-23.pdf[/QR]